Geloof als wapen in de strijd om olie en macht
Zaterdag 10 maart 2007 - Iran, Saoedi-Arabi� en Al Qaida misbruiken sjiieten en soennieten als pionnen in hun wereldpolitieke machtsspel, betoogt professor Pieter Sjoerd van Koningsveld, hoogleraar islamologie in Leiden. De inzet: controle over het olierijke Golfgebied.

Niet alleen gelovigen maar alle mensen in de Arabische wereld worden momenteel tegen hun wil meegesleurd in een van bovenaf geregisseerd religieus drama. Islamoloog Pieter Sjoerd van Koningsveld: "Je wordt op straat aangesproken en naar je naam gevraagd. Als dat een soennitische of sjiitische is, kun je al in de problemen komen. Ook al ben je religieus of politiek niet actief. Een verschrikkelijke ontwikkeling waar ik voorlopig nog geen einde aan zie komen.".
En dat terwijl soennieten en sjiieten eeuwenlang vreedzaam naast en m�t elkaar hebben geleefd. Er waren zelfs gemengde huwelijken en gezamenlijke politieke bewegingen. Maar hoe anders is dat nu.

Van Koningsveld: "De extreme fundamentalistische bewegingen zijn vooral soennitisch van oorsprong. Met een duidelijk anti-sjiitische filosofie die ze echter lang verborgen hebben weten te houden. Ze zijn er zelfs in geslaagd sympathie te wekken in sjiitische kringen. Terwijl ze sjiieten toch echt beschouwen als kafirs, ongelovigen."

"Het 'wahabisme' in Saoedi-Arabi�, waar Osama Bin Laden uit voortkomt, is altijd fel anti-sjiitisch geweest. Die oude erfenis heeft het moderne fundamentalisme van Bin Laden overgenomen. En ook de die hards onder de Saoedische sjeiks denken nog zo." Daarnaast is de Iraanse revolutie van 1979 van groot belang geweest voor de huidige verhouding tussen soennieten en sjiieten. Ook aan sjiitische klant is sprake van radicalisering. "Sjiieten onderwierpen zich tot dan aan het bestaande gezag, in afwachting van de terugkeer van hun 'messias', de twaalfde imam al-Mahdi", vertelt Van Koningsveld. "Die moet dan recht en orde herstellen. Maar ayatollah Khomeini besloot niet langer op het einde der tijden te wachten. Hij ging het zelf doen. Iran voerde een theocratie in waarbij de hoogste geestelijke voortaan tevens de staatsleider is."
Het past in de vergelijking die vaak wordt gemaakt met de tegenstelling binnen de christelijke wereld tussen protestanten en katholieken. Sjiieten lijken daarin meer op katholieken, met hun nadruk op hi�rarchie.

Katholieken luisteren naar de paus, sjiieten naar hun ayatollahs. Soennieten erkennen alleen het gezag van Allah zelf en hebben een meer rechtstreekse band met Hem, net als protestanten met hun God. Om het verhaal nog ongewikkelder te maken, is binnen het sjiisme bepaald geen sprake van grote eensgezindheid. Van Koningsveld: "Een beweging als Hezbollah wordt ge�nspireerd en wellicht ook gefinancierd door Iran. Maar er zijn ook heel veel sjiieten die niets met Iran te maken willen hebben. Irakezen bijvoorbeeld. In de golfstaten en Saoedi-Arabi� daarentegen krijgt Iran onder sjiieten wel voet aan de grond."

De tegenstelling tussen soennieten en sjiieten speelt weer op sinds de bloedige aanslag op de sjiitische heiligdommen in de Gouden Moskee in Iraakse Samarra, begin vorig jaar. "Die was het werk van extremisten � la Bin Laden", stelt Van Koningsveld. "Het was een rechtstreekse aanval op de sjia, met enorme gevolgen. Sindsdien is er in Irak sprake van een escalatie waar ik nog geen einde aan zie komen."

"De tweede factor is de opkomst van de Iraanse expansiepolitiek. Iran probeert via sjiitische minderheden zijn invloed in andere landen uit te breiden. En dat lokt weer een reactie van met name Saoedi-Arabi� uit, dat het Iraanse expansionisme met knikkende knie�n aanziet."Irak is het land waar deze strijd met name wordt uitgevochten. Er bestaat volgens Van Koningsveld heel veel angst in Saoedische kringen, zeker ook gezien de nucleaire ontwikkeling van Iran. "De Saoedi's lijden aan een escalatie-syndroom en hopen dat de Verenigde Staten de soennitische kant zullen kiezen. En tot mijn verbazing beoordelen de Saoedi's zelfs het optreden van Isra�l tegen Hezbollah als positief." De VS kiezen echter niet zomaar de kant van de soennieten. Al is het alleen maar omdat ze de Iraakse sjiieten niet opnieuw in de steek kunnen laten, zoals de VS na de eerste Golfoorlog deden. "En vergeet niet dat de VS Saddam Hoessein hebben verjaagd, een soenniet", zegt Van Koningsveld. Intussen zijn in Irak etnische zuiveringen aan de gang. "Overal worden mensen uit hun huizen en wijken verjaagd vanwege hun achtergrond, ze worden gemobiliseerd of ge�xploiteerd door beide partijen. Je ziet er Noord-Ierland-achtige ontwikkelingen. Dat stemt mij somber. Want de geschiedenis leert dat confessioneel geweld het ergste is wat een land kan overkomen."

Koning Abdallah van Saoedi-Arabi� en president Mahmud Ahmadinejad van Iran onmoetten elkaar vorig weekeinde en beloofden elkaar te voorkomen dat het conflict zich buiten Irak uitbreidt. Van Koningsveld: "Ik denk dat Amerika Saoedi-Arabi� gestimuleerd heeft dit overleg tot stand te brengen. Er is momenteel immers sprake van een escalatie in de verhouding VS-Iran. Steeds meer waarnemers zeggen dat er alleen een eind kan komen aan het interconfessioneel geweld als Iran en Saoedi-Arabi� daar overeenstemming over bereiken."

De politiek misbruikt godsdienst als werktuig, concludeert Van Koningsveld. "Als je stelt dat het uiteindelijk om de hegemonie in het golfgebied gaat, zit je mijns inziens niet ver van de waarheid. En die strijd kan zich overal afspelen. Alle golfstaten hebben immers sjiitische bevolkingsgroepen, zelfs Saoedi-Arabi�." Durft de Leidse islamoloog een voorspelling te doen over de afloop van het drama? Hij is pessimistisch. Zuchtend: "Ik denk dat deze kwestie helaas alles in zich heeft voor een verdere escalatie. Dat is alleen te voorkomen als daar hele slimme mensen bij worden betrokken. En die zie ik zeker in de VS niet in groten getale."door Joep Trommelen
------------------------------------------------------------

In hoeverre speelt geloof dus een overwegende factor?

Salaam Alaikum,

De mens heeft zich altijd al laten manipuleren, daar zal geen verandering in komen totdat Jezus, vrede zij met hem zal terugkeren.

Wa Salaam Alaikum