Salam Aleikum,

volgens mij eerder een afrikaans traditie dan vanuit geloofsovertuiging.

Ik denk niet dat het in de islaam voorkomt

Ma3a salama

Deze woorden lijken op de tekst uit een ouderwets voorlichtingsboek over seksualiteit, maar is het commentaar van Yusuf Ali bij zijn koranvertaling van het laatste deel van vers 1 van soera 4: "�en betoon respect voor de baarmoeders die u droegen, want Allah is Bewaker over u."

Man en vrouw worden in veel verzen van de Koran voorgesteld als twee delen die ��n geheel zouden moeten vormen. De Koran behandelt het vrouwelijke en het mannelijke als twee kosmische beginselen die de verhoudingen binnen het universum mede bepalen, en gaat ervan uit dat God zelf de balans van de twee geslachten in evenwicht houdt: Allah geeft dochters aan wie Hij wil en zoons aan wie Hij wil; en bekritiseert sterk de mannen wier gezichten verduisteren en vol wrok zitten wanneer zij het bericht krijgen dat hun vrouw een dochter heeft gekregen: En zij schrijven dochters toe aan Allah en aan zichzelf wat zij het liefst hebben (namelijk zonen). En wanneer aan ��n van hen de geboorte van een meisje wordt gemeld, betrekt zijn gezicht en is hij woedend� De preoccupatie met zonen is dus van de mens, niet van de islam. Man en vrouw worden in de Koran gezien als complementair; zij vullen elkaar bij wijze van spreken aan volgens twee programma�s die nooit spiegelbeeld van elkaar zijn. Een goede seksuele relatie binnen het huwelijk, wordt aangemoedigd, maar dient te worden vooraf gegaan door een �vrome daad�. Dit heeft onder andere als betekenis dat een spirituele band tussen man en vrouw voorafgaat aan een seksuele band, 'als ze geestelijk klikken, klikt het vaak ook lichamelijk'.

Het vers: "Uw vrouwen zijn een akker voor u, komt daarom tot uw akker zoals u wenst..." (2:223), heeft aanleiding gegeven tot veel beschouwingen. In eerste instantie wordt de nadruk gelegd op de functie van de akker als plaats waar wordt gezaaid en geoogst. Uit de frase: "...komt daarom tot uw akker zoals u wenst", is gelukkig niet alleen afgeleid dat mannen hun vrouwen kunnen dwingen tot geslachtsverkeer op elk moment dat het hen behaagt, maar juist dat het tijdstip gunstig dient te zijn voor beide partijen. Ook bestaat de opvatting dat dit vers een aanwijzing bevat voor verschillende houdingen tijdens de vrijage.

De behoefte aan intimiteit en opgaan in elkaar wordt door de Koran erkend en het huwelijksleven wordt omschreven als: "...opdat u rust zal vinden bij elkaar heeft Hij (God) liefde en tederheid tussen u doen ontstaan". (30:21) En: "Het is u veroorloofd in de nacht van de vasten tot uw vrouwen in te gaan. Zij zijn een gewaad voor u en u bent een gewaad voor hen..." (2:187). De profeet heeft zelf uitleg gegeven over de in de Koran genoemde tederheid: "Werpt u niet als een dier op uw vrouw als een van u gemeenschap wil hebben, maar laat er tussen u beiden een afgezant zijn." Hierop werd hem gevraagd: "Wat bedoelt u met die afgezant, o boodschapper van Allah?" Hij antwoordde: "Een kus en woorden die haar in de juiste stemming brengen".

Het wordt dus als een taak van de man beschouwd hieraan aandacht te besteden en het zijn de mensen die geacht worden een religie of cultuur te vertegenwoordigen, die daar allemaal op hun eigen manier mee omgaan. Ondanks het beeld dat bepaalde verzen van de Koran oproepen, lijkt het een feit dat de ontwikkeling van de moslimvrouw en zelfs de beleving van zowel haar vrouwelijke seksualiteit als spiritualiteit in veel moslimmaatschappijen aan restricties is verbonden. Wanneer we op dit moment naar bovengenoemde teksten luisteren kunnen we alleen maar constateren dat de manier waarop en de aandacht waarmee de profeet de seksuele beleving van de vrouw behandelde in flagrante tegenspraak is met het eventueel verminken van haar geslachtsorganen op een wijze die het voor haar onmogelijk maakt er �berhaupt een seksuele beleving op na te houden. (1)

De woorden van de profeet - dat het snel gemeenschap hebben met je vrouw zonder eerste grappige of tedere woorden te hebben uitgewisseld, elkaar gekust en gestreeld te hebben, waarna de man bevredigd opstaat terwijl zijn vrouw onbevredigd achterblijft, uit ons menselijk tekort voortkomt - wijzen erop dat hij dit schadelijke en ego�stische gedrag heeft kunnen vaststellen en dat hij dat wilde bijsturen. (2)

Er zijn een groot aantal gebruiken te noemen waarvan de profeet het schadelijke karakter heeft vastgesteld, zoals slavernij, veel aspecten in de verhouding tussen mannen en vrouwen en verschillende gebruiken op het gebied van handelstransacties en binnen de maatschappelijke verhoudingen in het algemeen waarbij hij gedurende de 23 jaar van zijn profeetschap op startknoppen heeft gedrukt maar die hij heeft de betreffende maatschappelijke en andere hervormingen in die periode niet kunnen voltooien. Een daarvan is het volledig afschaffen van de vrouwenbesnijdenis.

De praktijk van vrouwenbesnijdenis is een sociocultureel gebruik in vrijwel geheel Noord-Oost Afrika. De vrouwenverminking die hier plaats vindt wordt verricht met het oog op de andere patriarchale gebruiken binnen de grootfamilies in bijvoorbeeld Somali�. Onderdrukking van de vrouwelijke seksualiteit en de verminking van vrouwelijke geslachtsdelen heeft geen enkele basis in de islam. Vrouwenbesnijdenis is in de eerste plaats in strijd met de seksuele gelijkwaardigheid van man en vrouw, die de profeet zelf tijdens zijn leven heeft uitgedragen en nageleefd.

Voor een gebruik als de vrouwenbesnijdenis, of elke andere vorm van verminking van vrouwelijke geslachtsdelen, kunnen we geen geldige basis vinden in de islamitische canonieke teksten. Het is duidelijk aangetoond dat het gebruik geen religieuze basis heeft binnen welke religie ook, en dat het van pre-islamitische en Afrikaanse origine is. In Somali�, Uganda, Soedan, Zuid-Egypte, dus in een geografisch beperkt gebied, worden vrouwen voor hun leven verminkt door middel van clitoridectomie en infibulatie (gedeeltelijk of geheel verwijderen van clitoris, preputium, kleine, en soms zelfs grote delen van de grote schaamlippen). Vaak wordt dit in ��n adem met de moslimreligie van de meerderheid van de bevolking in die landen genoemd.

Door artsen en andere deskundigen die in Indonesi� werkzaam waren werd de zogenaamde vrouwenbesnijdenis altijd omschreven als een prikje of incisie (klein sneetje) in de clitoris of het kapje erboven. Bij deze vorm van besnijden gaat het om de symbolische betekenis (reinheid) en niet om de lichamelijke integriteit of verminking. Wanneer bij een Indonesisch meisje geen bloed vloeit zal de dukun (kruidendokter) een beetje kunjit (geelwortel) op het watje doen als bewijs van �besnijdenis�. De aanwezige vrouwen durven er meestal niet eens naar te kijken. De grote meerderheid van Indonesische vrouwen heeft ook die behandeling nooit ondergaan.

De oorsprong van clitoridectomie en infibulatie dateert van ver voor de tijd van de profeet. In de Koran staat geen enkele tekst die naar de besnijdenis van mannen verwijst laat staan naar de vrouwenbesnijdenis. De leerschool van imam Sjafi'i beschouwt de besnijdenis als verplicht, omdat Abraham in de Koran een volgenswaardig voorbeeld wordt genoemd. (3:67-68). Andere scholen zien het meer als een soenna, omdat het naar het profetische voorbeeld van Abraham wordt verricht. Wanneer de profeet Mohammed de natuurlijke neiging - fitra - van de mens tot hygi�ne toelicht, noemt hij de besnijdenis samen met het knippen van de nagels, het kort houden van de snor, en het scheren van oksel- en schaamhaar. De besnijdenis houdt in technische zin in: het wegsnijden van de gehele voorhuid van de penis, zodat de eikel geheel wordt ontbloot. Tegenstanders van zowel mannen-, maar vooral vrouwenbesnijdenis vinden daarvoor onderbouwing van verzen in de Koran die kunnen worden ge�nterpreteerd als sterk verbod op verminking: en laat uw eigen handen geen bijdrage bieden aan uw vernietiging (2:195). Een ander vers verwijst naar het feit dat we juist de natuur moeten laten zoals hij wordt aangetroffen: in de verwijzing naar de natuurlijke toestand of aanleg, de fitrah, van de mens (30:30).

Voorstanders van enige vorm van vrouwenbesnijdenis voeren een overlevering uit de verzameling van Abu Dawud aan, en de argumenten dat het in de Sjafi'i-leerschool verplicht zou zijn en dat het goede voorbeeld van de vrouwenbesnijdenis in Egypte gevolgd zou moeten worden. De profeet maakte voor het eerst mee dat een jong meisje werd besneden door een zekere Oemm Attiya en hij drukt zijn verwondering hierover uit, met de woorden: �Ashmi, wa l� tanhiki�, raak aan maar haal niets weg, ook wel ge�nterpreteerd als: �Snij niet te diep. Dit gebruik (van de vrouwenbesnijdenis) zal de vrouw een grotere bevrediging geven en de man tot grotere lustgevoelens brengen.� De eerste vier woorden van deze uitspraak worden vaak geciteerd als: �Breng dit gebruik van besnijden terug tot een minimum�, waarmee de profeet Mohammed de geleidelijke afschaffing ervan heeft beoogd. (3)

Abd al-Wahh�b Khall�f schrijft in zijn Ilm Us�l al-Fiqh (Wetenschap der bronneninterpretatie ten behoeve van de jurisprudentie), dat er slechts weinig juridische ver- en geboden in de Koran voorkomen en die zijn vaak zo compact geformuleerd dat zij altijd exegese nodig hebben. 70 op het gebied van familierecht; 70 op het gebied van burgerlijk recht; 30 op het gebied van strafrecht; 13 op het gebied van jurisdictie en rechtsprocedures, 10 op het gebied van grondrecht; 25 op het gebied van internationaal recht en 10 op het gebied van economische- en financi�le regelgeving.

Tijdens zijn leven was de profeet van de islam de eerste die de leefregels vanuit de Koran interpreteerde om allerlei conflictsituaties en levensproblemen van zijn gemeenschap op te lossen. Die praktische oplossingen, die vaak in vraag en antwoordstijl zijn genoteerd in de overlevering, vormen de tweede bron voor moslimjurisprudentie. De kenmerken van de moslimjurisprudentie of fiqh, worden aangegeven in de twee belangrijkste bronnen; de koran en de soenna.

Ten eerste zijn zij er in wezen op gericht algemene richtlijnen te geven waarbij de details nog moeten worden uitgewerkt tijdens de interpretatie.

Ten tweede hebben zowel de Koran als de profeet duidelijk gemaakt dat veel mensen zich door middel van bureaucratie en muggenzifterij, regels opleggen die de openbaring noch de profeet van hen vraagt: "O gelovigen! Vraagt niet naar zaken die u in moeilijkheden zouden brengen als ze zouden worden geopenbaard (als regelgeving); want indien u ernaar zou vragen terwijl de koran wordt geopenbaard, zouden zij inderdaad als wetten aan u kunnen worden opgelegd. God heeft u daarvan ontheven: want God is vergevensgezind, verdraagzaam" (5:101). De profeet heeft dat met de volgende twee uitspraken bevestigd: "God heeft religieuze verplichtingen vastgesteld, die mogen jullie dus niet achterwege laten. Hij heeft grenzen bepaald, die mogen jullie dus niet overschrijden. Hij heeft bepaalde dingen verboden, die mogen jullie dus niet doen. Over bepaalde zaken heeft Hij gezwegen - dit was uit mededogen met jullie en niet uit vergeetachtigheid - vraag mij daar dus niet naar". En: "...door de vele vragen en meningsverschillen met hun profeten zijn zij die v��r jullie leefden, te gronde gegaan". De mensenkennis van de koran blijkt ook uit de volgende verzen: "God wenst niet u een beschamende last te bezorgen, maar Hij wenst dat u wordt gereinigd en Hij wil Zijn gunst aan u vervolmaken, opdat u dankbaar zult zijn" (5:6).

"God wil slechts het makkelijke voor u; Hij wenst u niet in moeilijkheden te brengen" (2:185). God belast geen ziel boven haar vermogen". (2:286) ...en Hij heeft u geen lasten opgelegd in religieuze aangelegenheden..." (22:78). De Koran houdt duidelijk rekening met het feit dat "...de mens zwak is geschapen" (4:28).

Een derde kenmerk bestaat eruit dat alles wat niet met zoveel woorden is verboden, is toegestaan. Religieus extremisme werd vanaf het moment van de Koranopenbaring in de wortel aangepakt: "We hebben u de Koran niet geopenbaard om u ongelukkig te maken!" (20:2). Afgaande op de puriteinse levenshouding van sommige moslims, veronderstellen buitenstaanders al snel dat de islam mensen in een verlamde toestand brengt of in een dwangbuis van blinde gehoorzaamheid stopt. Terwijl het tegenovergestelde waar is. "God heeft alles in de hemelen en op aarde aan u ten dienste gesteld; het komt allemaal van Hem. Daarin zijn zeker tekenen voor mensen die nadenken" (45:13)

Ook worden mensen behandeld die zichzelf en anderen geboden en verboden opleggen die zij zelf verzinnen: "Wie is onrechtvaardiger dan hij die een leugen over Allah bedenkt om de mensen zonder kennis te doen dwalen?" (6:144) In een volgend hoofdstuk vraagt de koran: "Wie is er om de schoonheid te verbieden die God voor Zijn schepselen heeft voortgebracht?" (7:32)

Een vierde kenmerk is de pedagogiek van de Koran. Geboden of verboden waar de vrije bedoe�enensamenleving van het Arabische schiereiland het erg zwaar mee had, werden stapvoor stap ingevoerd. Het bekendste voorbeeld is dat van het verbod op alcohol. Eerst werd er gezegd: "Zij vragen u over alcoholische dranken en gokken. Zeg hen: "In beiden is groot nadeel en ook enig voordeel voor mensen, maar het voordeel weegt niet op tegen het nadeel" (2:219).

Daarna kwam de opmerking: "O gelovigen! Kom niet tot het gebed wanneer u gedronken hebt; totdat u weet wat u zegt!" (4:43)

Waarna het op ��n lijn werd geplaatst met afgoderij en magie: "...gruwelen, werk van de duivel..." (5:90). Hierdoor was de moslimgemeenschap zo goed voorbereid op het uiteindelijke verbod, dat de wijn uit de kapot geslagen kruiken, door de straten van Medina stroomde, toen het werd afgekondigd.

Het vijfde kenmerk is 'nood breekt wet'. Maar wie door noodzaak is gedreven...(6:145); Maar wie door honger werd gedwongen... (5:3) Voor degene die door omstandigheden is gedwongen, is het geen zonde (2:173);.

Een zesde kenmerk ontstond vanuit de vraag: leven mensen voor de wet of zijn wetten er voor het nut van het algemeen? Dit is het principe van maslahah; de sjaria moet de basis voor het welzijn van de moslimgemeenschap vormen en geen geestdodende letterknechterij veroorzaken, maar juist een bevrijding betekenen: "...hij (Mohammed) legt het goede op en verbiedt het kwade, veroorlooft hen de goede dingen en verbiedt de slechte en ontheft hen van de last en de kluisters die hen bonden..." (7:157).

Met 'de last en de kluisters' worden het teveel aan wetten, voortkomende uit de Moza�sche openbaring en de overdreven ascetische levenshouding van kluizenaars en monniken bedoeld.

Het zevende kenmerk. Idjtih�d en tafsier vormen de aanzet tot herinterpretatie, gebaseerd op logisch redeneren. Het principe van de idjtih�d maakte op het gebied van de jurisprudentie de ontwikkeling van de leer van de islam mogelijk. Een van de meest dramatische en bizarre gebeurtenissen in de tekstgeschiedenis van de islam is dan ook de het sluiten van de zogenoemde deur van de idjtih�d. Dit is vooral zo onbegrijpelijk omdat de profeet Mohammed zelf het gebruik van de menselijke rede propageerde bij het interpreteren- en handelen in de geest van de Koran en zijn eigen voorbeeld. Mu'az ibn Djabal, een metgezel van de profeet die hij had achtergelaten in Mekka nadat die stad was veroverd, om de bewoners in de Koran en de islamitische gebruiken te onderwijzen, werd als goeverneur in Jemen aangesteld. Toen hij vertrok stelde de profeet hem, bij wijze van afscheid, enkele vragen. 'Waarmee ga je je beleid bepalen?" Hij antwoordde: "Met het boek van God". "En wanneer je het daarin niet vindt?" "Dan met het voorbeeld van Gods boodschapper". "En wanneer je het daarin niet vindt?" "Dan zal ik mij inspannen om mijn eigen oordeel te vormen". Hierop zei de profeet: "Alle lof komt God toe, Die de boodschapper van Zijn profeet tot het welbehagen van Zijn profeet heeft geleid".

Dit antwoord van Mu'az en de reactie erop van de profeet gelden als de basis van het gebruik van gezond verstand bij het ontwikkelen van een leefbare islam. Meestal wordt Mu'az' antwoord vertaald met: "Dan zal ik interpreteren met mijn verstand". Een belangrijke voorwaarde hierbij vormt het feit dat de conclusie nooit rechtstreeks tegen de Koran en een betrouwbare overleveringstekst mag indruisen.

De moslimgemeenschap lijkt echter wel en masse tot dezelfde fout te zijn vervallen als de tuinders in Medina. Toen de profeet net naar Medina was verhuisd zag hij dat daar een bepaalde entingtechniek werd gebruikt om dadelpalmen te bestuiven. Hij reageerde hierop met: "Het zou misschien beter zijn dat niet op die manier te doen." Zijn woorden werden als een profetische uitspraak met de kracht van een verbod beschouwd. De tuinders gebruikten die methode niet langer en de gevolgen waren desastreus. Toen dit hem ter ore kwam zei hij: "Ik ben slechts een mens. Wanneer ik iets zeg op religieus terrein, dan dien je je eraan te houden. Maar als ik een instructie geef volgens mijn eigen opvatting, dan is dat mijn inschatting en ik ben ook maar een mens. Jullie weten wel beter als het om wereldse zaken gaat!" Tegen zijn meest vertrouwde metgezellen placht hij te zeggen: "Adviseer me want zonder openbaring ben ik net als jullie." De profeet gaf daarmee toe geen verstand van entingtechnieken te hebben en waarschijnlijk zou hij ook hebben toegegeven geen medicus te zijn en geen verstand van de vrouwelijke anatomie te hebben. Daarmee wordt duidelijk dat hij geen aanleiding zou zien voor het verminken van vrouwelijke geslachtsorganen. (4)

De mohaddithien, of geleerden die als specialiteit de studie van de overlevering of Ahadith an-Nabawiya hebben, beschouwen deze hadith niet als authentieke uitspraak om een canonieke regelgeving aan te verbinden. Er komt geen aanmoediging of gebod uit voort maar eerder de aanwijzing om voorzichtig te zijn en dit gebruik af te bouwen en uiteindelijk af te schaffen. Waarop is dit gebaseerd?

Ten eerste is het niet een gebod van de profeet maar een reactie van hem op een situatie zoals hij die aantrof. Tussen die twee situaties is een groot verschil.

Ten tweede geeft de tekst �Ashmi, wa l� tanhiki� zelf aan wat hij beoogde, namelijk geen werkelijke ingreep maar grote terughoudendheid bij de betreffende ingreep. Ik acht het waarschijnlijk dat hij van deze afschuwwekkende handeling schrok en zich gegeneerd afwendde.

Ook wanneer we de methodologie van tekstinterpretatie en de regels voor interpretatie raadplegen komen we tot dezelfde conclusie. Bij tekstinterpretatie maken we gebruik van al-Dal�l�t: tekstuele implicaties, zoals:

Alles wat we op dit moment weten nog eens overziend kunnen we ervan uitgaan dat de betekenis ten behoeve van bestaande gebruiken is aangewend � omdat de moslims bij het verbreiden van de islam meestal tolerant waren ten aanzien van bestaande gebruiken en gewoonterecht (�urf) - terwijl het in eerste instantie een simpele tekst met een eenduidige betekenis was die een bestaand gebruik niet wilde doen voortzetten maar het juist wilde afbouwen. (5)

Sommige geleerden lijken met hun verhaal over vrouwenbesnijdenis � in de zin van een symbolisch sneetje in de clitoris - goede bedoelingen te hebben, want zij hebben het over het huwelijksgeluk dat erdoor zou toenemen en zij erkennen met dit citaat de belangrijke functie van de clitoris voor het seksuele leven van de vrouw. Hun rol lijkt echter op die van de �halve geleerde die mensen van hun geloof afbrengt, zoals de halve dokter iemand van zijn leven afhelpt�. Vanwege dit gebruik dat door de profeet werd bekritiseerd en vanuit Afrika is ge�mporteerd naar het Arabisch schiereiland, heerst er onder Nederlanders een wijd verbreid misverstand als zou clitoridectomie bij de meeste vrouwen in de islamitische wereld voorkomen. De twee groepen die in Nederland de meerderheid van de moslimgemeenschap vormen, de Turken en Marokkanen kennen dit gebruik echter niet. Dit soort gebruiken leven jammer genoeg voort als lokale adat/traditie die als islamitisch wordt ervaren onder de genoemde bevolking. Het wordt echter in de overgrote meerderheid van moslimlanden, ook door de offici�le instanties ten sterkste ontraden. De Egyptische Azhar Sjeich Dr. Abdar-Rahman Al-Naggar, heeft tijdens de Nairobi conferentie in 1985 de volgende conclusies verbonden aan zijn lezing waarin hij de besnijdenis van meisjes volledig afkeurt: